Thầy giáo Cần Thơ và hành trình “hồi sinh” loài thủy tùng quý hiếm bên bờ tuyệt chủng
Giữa lúc nhiều loài thực vật bản địa đang dần biến mất trước tác động của thời gian và khí hậu, câu chuyện một người thầy ở Cần Thơ âm thầm dành hơn 20 năm để cứu một loài cây quý gần như đã tuyệt chủng – thủy tùng (hay thông nước) – trở thành minh chứng sống động về lòng say mê khoa học và tình yêu thiên nhiên vô bờ bến.Tại cù lao Tân Lộc, giữa dòng sông Hậu hiền hòa, thầy giáo Huỳnh Công Thống, 62 tuổi, đã dựng nên một “kho báu thực vật” với hàng trăm cây thủy tùng khỏe mạnh – loài từng biến mất ở nhiều vùng rừng nguyên sinh Việt Nam.
Hai thập kỷ miệt mài tìm lại một loài cây tưởng đã mất
Thủng thẳng bước qua từng mô đất, thầy Thống kể lại cơ duyên đến với thủy tùng – điều mà ông gọi là “cái duyên không dứt”. Khi còn công tác tại Trường THCS THPT Tân Lộc, ngoài công việc đứng lớp, ông dành trọn thời gian rảnh để nghiên cứu các loài thực vật quý hiếm. Một lần đọc tài liệu, ông biết đến thủy tùng – loài gỗ quý có vân đẹp, nhẹ, bền và đặc biệt không mối mọt, nhưng lại không thể tự nhân giống tự nhiên do điều kiện môi trường thay đổi.
Năm 2000, thầy lặn lội lên Đắk Lắk – nơi duy nhất còn lại vài cá thể thủy tùng – học hỏi cách chăm sóc và tìm kiếm cơ hội mang giống về quê nhà. Từ một cây giống duy nhất, ông bắt đầu hành trình thử nghiệm đầy gian nan.
Để hiểu sâu hơn về đặc tính thực vật học, thầy Thống cũng thường xuyên tham khảo các nguồn tài liệu nghiên cứu và các ứng dụng khoa học hiện đại, trong đó có những nền tảng cung cấp giải pháp cây giống và chăm sóc cây cảnh như Vigen:👉 https://vigen.vn/
Gian truân của người giữ “hồn cây” quý
Không ai ngờ trong hơn 20 năm ấy, thầy thử qua hàng loạt phương pháp nhân giống:
Gieo hạt – không thành công
Giâm cành – cây yếu, khó sống
Chiết cành – tỉ lệ sống cực thấp
Nuôi cấy mô – thất bại vì đặc tính sinh học quá đặc thù
Từng lần cây chết lại là một lần ông buồn rầu nhưng không bỏ cuộc. Chỉ đến khi thử ghép ngọn thủy tùng lên gốc cây bột mộc, ông mới tìm ra chìa khóa hồi sinh loài cây quý.
Từ kỹ thuật này, hàng trăm rồi hàng nghìn cây thủy tùng khỏe mạnh lần lượt ra đời. Đến nay, hơn 2.500 cây đã được nhân giống thành công, trở thành nguồn gen quan trọng cho công tác bảo tồn.
Cù lao Tân Lộc – nơi thủy tùng xanh trở lại
Hiện tại, trên cù lao Tân Lộc đã có:
90 hộ trồng nhỏ lẻ
15 hộ trồng quy mô lớn
Các cá thể thủy tùng đạt chiều cao 10–12 mét, phát triển tự nhiên và ổn định
Thầy Thống chia sẻ:
“Thời gian đầu cây con dễ bị nhiễm bệnh và chết. Tôi phải theo sát từng ngày, phát hiện bất thường là xử lý ngay. Giờ thấy chúng lớn lên vậy, tôi hạnh phúc lắm.”
Nhiều hộ dân từ Cần Thơ, Đồng Tháp đến Hà Nội đã tìm về mua cây giống, mong muốn được trồng và góp phần giữ loài cây quý này. Và như thầy nói, ông luôn sẵn lòng chuyển giao kỹ thuật cho bất kỳ ai có thiện chí.
Khát vọng lớn hơn: bảo tồn nguồn gen và mở hướng nghiên cứu mới
Không dừng lại ở đó, thầy Thống đang nghiên cứu thụ phấn chéo giữa thủy tùng Việt Nam và thủy tùng Trung Quốc để tìm ra hướng phát triển bền vững hơn. Đây được coi là giải pháp khoa học đầy triển vọng, góp phần xây dựng ngân hàng gen thực vật quý hiếm.
Điều đáng trân trọng hơn, hành trình này hoàn toàn phi lợi nhuận. Với thầy Thống, thủy tùng không chỉ là cây cảnh, mà là di sản thiên nhiên cần được gìn giữ cho thế hệ sau.
Giá trị lan tỏa – khi một người thầy truyền cảm hứng bảo tồn thiên nhiên
Câu chuyện của thầy giáo Huỳnh Công Thống không chỉ dừng lại ở việc nhân giống thành công một loài cây quý, mà còn lan tỏa ý nghĩa lớn hơn:
Tinh thần kiên trì nghiên cứu
Ý thức bảo tồn tài nguyên bản địa
Khát vọng gìn giữ di sản xanh cho cộng đồng
Ngày càng có nhiều bạn trẻ, nhà vườn, người yêu cây cảnh tìm đến học hỏi và trải nghiệm mô hình này. Nhiều người còn so sánh sự hồi sinh của thủy tùng với sự phát triển mạnh mẽ của những dòng kiểng lá hiện đại như Anthurium, Aglaonema – những loài cây đang rất được ưa chuộng và cũng cần nhân giống, chăm sóc đúng kỹ thuật.👉 Xem thêm: https://vigen.vn/kieng-la-nhap-khau-noi-dia/
Kết luận
Từ một cây giống đơn độc cách đây 20 năm, đến nay cù lao Tân Lộc đã trở thành “ngôi nhà mới” của loài thủy tùng gần như tuyệt chủng.Và đằng sau thành tựu ấy là tấm lòng của một người thầy – người đã dành cả thanh xuân để giữ lại một “báu vật xanh” cho đất Việt.
Nếu mỗi vùng quê đều có những con người hết lòng vì thiên nhiên như thầy Thống, chắc chắn hành trình bảo tồn thực vật quý hiếm của Việt Nam sẽ còn đi xa hơn nữa.
Giống hoa cấy mô – Hướng đi tiềm năng cho sản xuất hoa công nghệ cao
Trong bối cảnh ngành nông nghiệp đang từng bước chuyển dịch theo hướng hiện đại, bền vững và nâng cao giá trị gia tăng, giống hoa nuôi cấy mô đang dần khẳng định vị thế là một giải pháp hiệu quả, mang tính lâu dài. Thực tiễn triển khai các mô hình trồng hoa từ giống cấy mô trong nhiều năm qua cho thấy, phương pháp này không chỉ giúp nâng cao chất lượng hoa thương phẩm mà còn mang lại hiệu quả kinh tế rõ rệt cho người trồng.
Theo đánh giá của các chuyên gia sinh học thực vật, nuôi cấy mô là nền tảng quan trọng của nông nghiệp công nghệ cao, cho phép tạo ra cây giống sạch bệnh, sinh trưởng đồng đều và chủ động nguồn giống quanh năm. Nhiều doanh nghiệp và đơn vị nghiên cứu trong nước, trong đó có các đơn vị chuyên về công nghệ sinh học như https://vigen.vn/, đang đẩy mạnh ứng dụng nuôi cấy mô trong sản xuất cây giống hoa, cây cảnh và cây nông nghiệp giá trị cao.
Đưa giống hoa cấy mô đến gần hơn với nông dân
Từ đầu những năm 2000, các nhà khoa học tại Trường Đại học Cần Thơ đã sớm nhận thấy tiềm năng của công nghệ nuôi cấy mô trong lĩnh vực hoa kiểng. Giai đoạn 2003–2006, thạc sĩ Đặng Phương Trâm cùng các cộng sự đã triển khai thành công đề tài “Ứng dụng công nghệ sinh học trong nhân giống và áp dụng công nghệ cao để sản xuất một số giống hoa nhập nội tại TP Cần Thơ”. Kết quả nghiên cứu đã tạo tiền đề cho việc nhân giống hoa cúc, vạn thọ bằng phương pháp nuôi cấy mô và đưa vào sản xuất thử nghiệm trên đồng ruộng.
Tiếp nối thành công đó, Trung tâm Kỹ thuật và Ứng dụng công nghệ Cần Thơ đã phối hợp cùng các đơn vị chuyên môn và Hợp tác xã hoa kiểng Bình Minh triển khai dự án “Xây dựng mô hình trồng hoa từ giống nuôi cấy mô (cúc, vạn thọ) tại An Bình và Long Tuyền, TP Cần Thơ”. Dự án không chỉ tập trung vào sản xuất cây mô trong phòng thí nghiệm mà còn chú trọng khâu ươm cây, giâm cành và chuyển giao quy trình kỹ thuật trồng hoa thương phẩm cho nông dân.
Thông qua các lớp tập huấn, hội thảo kỹ thuật và mô hình trình diễn, hàng chục hộ trồng hoa tại quận Ninh Kiều và Bình Thủy đã được tiếp cận trực tiếp với giống hoa cấy mô, từ đó từng bước thay đổi nhận thức và tập quán canh tác truyền thống.
Những ưu điểm vượt trội của giống hoa cấy mô
Qua thực tế sản xuất, nông dân tham gia dự án đều đánh giá cao giống hoa cấy mô nhờ nhiều ưu điểm nổi bật. Trước hết, cây sinh trưởng khỏe, đồng đều, ít sâu bệnh nên giảm đáng kể chi phí phân bón và thuốc bảo vệ thực vật. Thời gian chăm sóc rút ngắn, cây cho hoa đúng thời vụ, bông hoa to, màu sắc tươi và độ bền cao.
Theo các cán bộ kỹ thuật, nguyên nhân chính là cây cấy mô được “trẻ hóa” từ vật liệu khởi đầu đã qua chọn lọc, loại bỏ mầm bệnh, đặc biệt là các bệnh do virus gây ra. Trong khi đó, phương pháp nhân giống truyền thống chủ yếu dựa vào giâm cành qua nhiều thế hệ, khiến cây dễ thoái hóa và tích lũy mầm bệnh theo thời gian.
Ngoài ra, hệ số nhân giống cao là một lợi thế lớn của công nghệ nuôi cấy mô. Chỉ từ một cây mô ban đầu, có thể nhân ra hàng chục cây giống đồng đều về hình thái và chất lượng, giúp người trồng chủ động hoàn toàn nguồn giống mà không phụ thuộc vào các vùng cung cấp truyền thống.
Hiệu quả kinh tế rõ rệt
So sánh hiệu quả kinh tế giữa hoa trồng từ giống cấy mô và giống truyền thống cho thấy sự chênh lệch khá rõ. Dù chi phí đầu tư ban đầu cho một chậu hoa cấy mô có thể cao hơn một chút, nhưng giá bán hoa thương phẩm lại cao hơn nhờ chất lượng vượt trội. Đặc biệt trong các dịp cao điểm như Tết Nguyên đán, hoa cúc và vạn thọ cấy mô thường được thị trường ưa chuộng, dễ tiêu thụ và bán được giá tốt.
Không chỉ trồng chậu, hoa cúc cấy mô còn phù hợp với mô hình trồng đất theo phương thức cắt cành, mang lại lợi nhuận ổn định trên cùng đơn vị diện tích. Thực tế cho thấy, nếu tính tổng thể cả chi phí, công lao động và giá bán, lợi nhuận từ hoa cấy mô có thể cao gần gấp đôi so với hoa trồng từ giống truyền thống.
Tiềm năng phát triển và mở rộng trong tương lai
Sau khi các mô hình thí điểm đạt kết quả tích cực, nhiều hộ nông dân và hợp tác xã đã chủ động mở rộng diện tích trồng hoa từ giống cấy mô. Nhu cầu đặt mua cây giống ngày càng tăng, không chỉ trong khu vực TP Cần Thơ mà còn lan rộng sang các tỉnh lân cận như Bạc Liêu, Sóc Trăng, Đồng Tháp.
Các chuyên gia nhận định, tiềm năng phát triển của giống hoa cấy mô là rất lớn, nhất là trong bối cảnh thị trường ngày càng yêu cầu cao về chất lượng, tính đồng đều và an toàn sinh học. Bên cạnh hoa cúc và vạn thọ, nhiều loại hoa khác như cẩm chướng, hoa chuông, sống đời, các giống hoa lan và cây cảnh cao cấp cũng đang được nghiên cứu và ứng dụng nuôi cấy mô.
Đặc biệt, việc quản lý sâu bệnh trên cây hoa, trong đó có các bệnh sinh lý và virus, đóng vai trò then chốt trong sản xuất bền vững. Người trồng hoa cần kết hợp sử dụng giống sạch bệnh với quy trình chăm sóc khoa học để hạn chế các bệnh phổ biến, tương tự như cách tiếp cận tổng hợp trong phòng trừ các bệnh hại cây cảnh và cây hoa hiện nay, chẳng hạn bệnh vàng lá trên cây mai đã được phân tích chi tiết tại https://vigen.vn/benh-vang-la-tren-cay-mai/.
Có thể khẳng định, giống hoa cấy mô không chỉ là giải pháp trước mắt mà còn là hướng đi lâu dài cho ngành hoa kiểng Việt Nam. Khi được đầu tư đồng bộ từ khâu nghiên cứu, sản xuất giống đến chuyển giao kỹ thuật và tiêu thụ sản phẩm, công nghệ nuôi cấy mô sẽ góp phần nâng cao thu nhập cho nông dân và thúc đẩy nông nghiệp công nghệ cao phát triển bền vững.